بازی با کارت انرژی برای مشروعیت بخشی به رژیم صهیونیستی

به گزارش راهبرد معاصر؛ در روزهای اخیر یک منبع رسانه‌ای رژیم اسرائیل ادعا کرد که بر سر صادرات گاز اسرائیل از طریق اردن و سوریه به لبنان توافق صورت گرفته است. با این حال وزارت انرژی لبنان در بیانیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای صریحا ارسال هرگونه گاز به این کشور از سوی اسرائیل را تکذیب کرد. ادعا شده که این طرح، بخشی از برنامه آمریکا، اسرائیل و متحدان عرب برای مقابله با بحران فراگیر در لبنان و کاهش نفوذ ایران در این کشور است.

این موضوع تنها بخشی از تلاش های اسرائیل در سال‌های اخیر در راستای افزایش نفوذ خود در کشورهای خاورمیانه از طریق وابسته کردن کشورهای دیگر است.

اردن در خط مقدم وابستگی

سال گذشته امارات متحده عربی توافقنامه‌ای با رژیم اشغالگر قدس برای ساخت نیروگاه خورشیدی غول پیکر در امان، پایتخت اردن، امضا کرد. پروژه‌ای که به گفته کارشناسان بزرگترین همکاری منطقه‌ای در زمینه انرژی است.

۱۷ نوامبر ۲۰۲۱، وب‌سایت آمریکایی «اکسیوس» اعلام کرد که ابوظبی و تل‌آویو به امضای توافقنامه‌ای برای ایجاد یک نیروگاه خورشیدی غول‌پیکر در امان با بودجه اماراتی نزدیک هستند. این ایستگاه عمدتاً برای تأمین انرژی برای اسرائیل کار می‌کند و در اقدام دوم یک کارخانه نمک‌زدایی در سواحل مدیترانه برای رفع نیازهای اردن خواهد ساخت.

همچنین اردن برای تامین نیازهای برق خود حدود ۸۰ درصد به گاز طبیعی وابسته است و قطع گاز در گذشته تأثیرات مادی شدیدی بر اقتصاد این کشور داشته بود و میلیاردها بدهی بر شرکت ملی برق به بار آورد.

در سال ۲۰۱۶، اردن یک توافق بحث برانگیز برای خرید گاز طبیعی به مدت ۱۵ سال از اسرائیل را امضا کرد که از سال ۲۰۲۰ شروع و با اعتراضات گسترده مردمی روبرو شد و حتی بحث تحریم شرکت برق و خاموش کردن چراغ‌ها نیز مطرح شد. در سمت پارلمان اردن نیز، تلاش برخی از نمایندگان منجر به علنی شدن این توافق و انتشار بخش‌هایی از آن شد که براساس آن اردن روزانه ۳۰۰۰۰۰ (BTU) که بیش از ۸۰ درصد گاز طبیعی مورد نیاز برای تولید برق کشور را تشکیل می‌دهد، از اسرائیل خریداری خواهد کرد.

در مورد سوم؛ اسرائیل به دنبال عقد قرارداد تاریخی احتمالی با اردن است که بر اساس آن انرژی خورشیدی از امان خریداری می‌شود تا به اهداف بلندپروازانه خود مبنی بر تکیه بر انرژی‌های تجدیدپذیر دست یابد. بر این اساس اردن ۲۵ مگاوات برق را به شبکه ملی اسرائیل منتقل می‌کند که برای تامین برق هزاران خانه کافی است.

با توجه به دسترسی اردن به مقادیر زیاد زمین و نور خورشید، سیاست اسرائیل به این معنی است که این رژیم می‌تواند برق را با قیمت ارزان‌تر از آنچه در داخل سرزمین‌های اشغالی تولید می‌شود به اسرائیل بفروشد.

ژوئن سال گذشته، وزارت انرژی اسرائیل ۱۸ میلیارد پوند برای افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر به ۳۰ درصد تا سال ۲۰۳۰ اختصاص داد، هدفی که نیازمند در نظر گرفتن کمبود زمین رایگان در این کشور است.در پایان سال ۲۰۲۰، این کشور حدود ۵ درصد از برق خود را از انرژی خورشیدی تولید می‌کرد و بیشتر ظرفیت الکتریکی تولید شده از زغال سنگ و گاز طبیعی تامین می‌شد.

همچنین با اجرای این پروژه، هزینه تولید برق به ۳ سنت در هر کیلووات ساعت می‌رسد که ۲ سنت کمتر از برق تولیدی در داخل مرزهای این رژیم است.

چشم به انرژی خورشیدی مراکش

انرژی‌های تجدیدپذیر در مشارکت اقتصادی مراکش و اسرائیل بسیار مهم است. مراکش یک بازیگر مهم در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر است، چون رباط در تلاش برای مبارزه با اثرات تغییرات آب و هوا و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، جایگاه ممتازی در میان کشورهای جهان دارد.

مراکش تجارب موفق در این زمینه از جمله افتتاح اولین دهکده خورشیدی کاملاً مستقل آفریقا در اکتبر ۲۰۱۹ را دارد که هدف آن تولید ۵۲ درصد از برق مورد نیاز مراکش از انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ است. این هدف در راستای تلاش برای کاهش مصرف‌ انرژی به میزان ۱۵ درصد تا سال ۲۰۳۰ و همزمان افزایش بهره‌وری انرژی است. از همین روی اسرائیل به دنبال استفاده از تجربه مراکش است، چون تل آویو قصد دارد تا سال ۲۰۳۰، ۳۰ درصد انرژی مورد نیاز خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کند که پیشتر آن را ۱۷ درصد تعیین کرده بود.

مراکش اخیرا با شرکت اسرائیلی که در زمینه اکتشاف نفت و گاز فعالیت می‌کند، قراردادی برای اکتشاف نفت و گاز در سواحل این کشور امضا کرده است. این قرارداد به شرکت اسرائیلی حق اکتشاف نفت و گاز طبیعی برای یک دوره ۸ ساله را می‌دهد که برای دو سال دیگر قابل تمدید است. فرآیند اکتشاف شامل آب‌های کم عمق و عمیق حدود ۳۰۰۰ متر است و مساحت کل بلوک بیش از ۱۲۹۰۰۰ کیلومتر مربع است.

البته هر دو رژیم به این رابطه نیاز دارند؛ اسرائیل در تحکیم روابط رسمی خود با مراکش به یک برد ژئوپلیتیکی نیاز دارد و مراکش از این سود می‌برد که بلوک مورد بحث در نزدیکی صحرای غربی واقع شده که اکثر کشورها آن را به عنوان بخشی از مراکش نمی‌شناسند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، در آخرین روزهای ریاست‌جمهوری خود، توافقی را امضا کرده بود که بر اساس آن مراکش روابط دیپلماتیک با اسرائیل را در ازای به رسمیت شناختن حاکمیت مراکش بر صحرای غربی توسط ایالات متحده برقرار می‌کند.

مصر و رویای هاب شدن

مصر قصد دارد به عنوان بخشی از برنامه خود برای تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه‌ای، گاز اسرائیل را دریافت و سپس آن را تبدیل به LNG کرده و صادر کند. از همین روی مقامات دو کشور بار‌ها با یکدیگر رایزنی کرده‌اند.

همکاری دو کشور در چارچوب مجمع گاز مدیترانه شرقی نیز بررسی شده است، چون اهمیت تقویت همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه بین اعضای مجمع ضروری است. بالاخره مصر و اسرائیل در فوریه سال گذشته توافق کردند که گاز میدان «لویاتان» اسرائیل را از طریق خط لوله دریایی به واحدهای مایع سازی گاز در مصر متصل کنند تا بازار گاز منطقه‌ای را توسعه دهند.

مصر گاز طبیعی را از میادین فراساحلی تامار و لویاتان اسرائیل بر اساس توافقنامه اصلاح شده ۱۹.۵ میلیارد دلاری وارد خواهد کرد. اسرائیل یکی از تامین کنندگان اصلی گاز طبیعی مصر پس از آغاز تولید از میادین گازی فراساحلی تامار و لویاتان است و سالانه حدود ۵ میلیارد متر مکعب گاز را از طریق خط لوله گاز شرق مدیترانه که اسرائیل و شبه جزیره سینا مصر را به هم متصل، صادر می‌کند.

تل آویو قصد دارد با رفع تنگنا در زیرساخت‌های موجود و گسترش میدان بزرگ لویاتان که توسط شورون اداره می‌شود، صادرات گاز خود را تا سال ۲۰۲۳ از ۵ میلیارد متر مکعب فعلی به ۸ میلیارد متر مکعب در سال افزایش دهد.

جدال با لبنان بر سر منابع انرژی مشترک

لبنان و اسراییل در مورد مرزهای دریایی در مدیترانه با یکدیگر اختلاف دارند که اتفاقا بخش از منابع گازی منطقه نیز در آن واقع شده است. تقریباً دو سال پیش، مذاکرات بین لبنان و اسرائیل با میانجیگری آمریکا برای حل اختلاف بر سر مرزها آغاز و منجر به تعلیق اکتشافات در منطقه‌ای شد که انتظار می‌رود حاوی مقادیر زیادی گاز طبیعی باشد.

البته این مذاکرات در ماه می سال گذشته به دلیل تشدید اختلافات متوقف شد. چون اسرائیل ماه گذشته قراردادی را با شرکت آمریکایی «هالیبرتون» برای اکتشاف گاز در دریای مدیترانه امضا کرد که نگرانی لبنان از تعرض به سهم خود از این منابع را افزایش می دهد.

اسرائیل و لبنان هر دو به نقشه‌های مرزی تاکید می‌کنند که منطقه مورد مناقشه را افزایش می‌دهد. اسرائیل مقادیر زیادی گاز از میادین فراساحلی در دریای مدیترانه استخراج می‌کند اما لبنان تا کنون هیچ گازی در آب‌های سرزمینی خود کشف نکرده است. لبنان در مذاکرات قبلی نقشه‌هایی ارائه کرده بود که حدود ۱۴۰۰ کیلومتر مربع به منطقه اقتصادی مرزی خود اضافه می‌کرد.

در فوریه سال ۲۰۱۸، لبنان اولین قرارداد اکتشاف نفت و گاز فراساحلی خود را در بلوک‌های ۹ و ۴ با کنسرسیومی از غول‌های انرژی توتال، انی و نواتک امضا کرد. لبنان در آوریل ۲۰۲۰ اعلام کرده بود که عملیات حفاری اولیه در بلوک ۴ آثاری از گاز را نشان می‌دهد، اما از نظر تجاری ذخیره مناسبی ندارد و اکتشاف در بلوک ۹ که بخشی از آن در منطقه مورد مناقشه قرار دارد آغاز نشده است.

علاوه بر این، لبنان بدترین بحران اقتصادی خود را از زمان جنگ داخلی ۱۹۷۵-۱۹۹۰ تجربه می‌کند که یکی از مولفه‌های اصلی آن بحث گاز و برق است، از همین روی ایران نیز برای کمک به این کشور چندین محوله سوخت را ارسال کرده است. اما به نظر می رسد برای حل این بحران، وزرای انرژی مصر، اردن و سوریه اخیرأ توافق کرده‌اند که گاز مصر را به لبنان صادر و خط لوله گاز عربی را احیا کنند. این موضوع می‌تواند در راستای جلب رضایت لبنان برای پذیرش مرزهای مورد اختلاف با تل آویو شود.

فشار به غزه با کارت انرژی

نوار غزه در فلسطین از بحران برق مداوم رنج می‌برد و برق منازل بیش از ۸ ساعت در روز قطع می‌شود. چون بخش بزرگی از برق این منطقه از طریق اسرائیل تامین می‌شود که همیشه از آن به عنوان کارت فشاری در تشدید تنش‌های دوجانبه استفاده شده و با قطع صادرات، باریکه‌ی غزه را در تنگنا قرار می‌دهد.

مقامات فلسطینی مذاکراتی را با مصر انجام داده بودند تا بخشی از کمک مالی مصر را برای بازسازی غزه - که حدود ۵۰۰ میلیون دلار آمریکا تخمین زده می‌شود - برای ایجاد یک نیروگاه برق در نوار غزه را اختصاص دهند.

در مجموع می‌توان از نمونه های بالا اینگونه برداشت که اسرائیل با استفاده از ابزار انرژی و وابسته کردن آنها به خود، به دنبال تقویت روابط با کشورهای همسایه است.